فیلترهای لنزاز جنس شیشه یا مواد ژلاتینی شفاف هستند که به دهانه ی لنز متصل می شوند. آنها مانع تغییرات ناشی از عبور نور از لنز شده یا تاثیرات و رنگ های ویژه ای را به عکس می بخشند. فیلترها به دو دسته تقسیم می شوند: فیلترهای پیچشی و فیلترهای شکافدار.
• الف. فیلترهای پیچشی
این دسته فیلترها دقیقا مناسب لنز بوده و در شیارهای موجود در سر لنز چفت می شوند. هر فیلتر پیچشی قطر معینی دارد بنابراین اگر چند لنز(با قطرهای مختلف) داشته باشید نتیجتاً به فیلترهای متنوع نیاز پیدا خواهید کرد. فیلترهای پیچشی ایده آل اند و استفاده از فیلترهای UV و پلاریزه را آسان می کنند.
• ب. فیلترهای شکافدار
برای این دسته فیلترها، یک نگهدارنده فیلتر روی حلقه آداپتور لنز تعبیه می شود و فیلترها درون نگهدارنده قرار می گیرند. نگهدارنده معمولا رینگ های قابل تعویض دارد بنابراین می تواند برای طیف وسیعی از لنزها استفاده گردد. معمولا نگهدارنده دارای سه یا چهار شیار است که امکان استفاده همزمان چند فیلتر را فراهم می کند. مزیت استفاده از این دسته فیلترها این است که می توانید به سرعت فیلتری را اضافه یا کم کنید و این که فیلترهای بزرگتر را برای لنزهای کوچکتر نیز قابل استفاده می کند.
• فاکتورهای فیلتر
فیلترها میزان نور وارد شده به لنز را تغییر می دهند که معمولا برای جبران این موضوع، نیاز است تغییراتی در نوردهی رخ دهد. این مسئله را فاکتور فیلتر می نامند و هر فیلتر دارای فاکتور فیلتر ویژه خود است. باید به دقت موارد نوشته شده روی فیلتر را بخوانید تا به درستی از آن استفاده کنید.
1. فیلتر UV
فیلترهای ماورا بنفش (UV) فیلترهایی شفاف هستند که مانع ورود نور ماورا بنفش به لنز می شوند. این فیلترها برای کاهش حالت مه آلودگی- که به طرز محسوسی در برخی عکس های گرفته شده در نور روز آشکار است- استفاده می شوند. فیلترهای UV روی اکثر نورهای مرئی تاثیر نمی گذارند، بنابراین تغییری در نورسنجی بوجود نیاورده و بیشتر حکم یک محافظ را برای لنز ایاف می کنند. فیلترهای UV قوی برای حذف مه آلودگی جوی (اتمسفر) و کاهش حواشی بنفش که گاهی اوقات در عکاسی دیجیتال دیده می شود بسیار موثرند. حواشی بنفش یک حالت محو بنفش در لبه های سوژه است که وقتی سوژه کمی از حالت فوکوس خارج شود به چشم می آید.
2. فیلتر پولاریزه
فیلتر پولاریزه برای تیره کردن نورهای آسمان استفاده می شود تا کنتراست بین ابرها و آسمان را بیشتر کند. مانند فیلتر UV، پولاریزه مه آلودگی جو را کاهش می دهد اما انعکاس نور خورشید را نیز کم می کند. رایج ترین کاربرد فیلترهای پولاریزه، حذف انعکاس آب و شیشه است. وقتی در زاویه مناسب قرار بگیرد، فیلتر پولاریزه انعکاس های موجود در سطح شیشه یا آب را حذف می کند که به طور قطع یک ترفند مفید است. دو نوع پولاریزه وجود دارد: خطی و دایره ای. هر دو نوع پولاریزه تاثیر مشابهی ایجاد می کنند، به جز این که پولاریزور دایره ای نورهای بازتابیده شده ناخواسته را با کمک صفحه موج چهارم (quarter wave plate)حذف می کند. در نتیجه عکس عاری از هرگونه بازتابش است و اشیای شفاف مانند شیشه هیچ گونه انعکاسی نخواهند داشت.
3. فیلتر توازن رنگ
نور مرئی دارای طیفی از رنگ های گوناگون است. در عکاسی، شما باید وایت بالانس دوربین را برای ثبت عکسی با نور سفید-آبی نور روز یا نور نارنجی-قرمز تنگستن تنظیم کنید. اگر چه وایت بالانس نور را کنترل می کند، فیلتر توازن رنگ نیز بر تغییرات منبع نوری موثر است. شما می توانید از یک فیلتر توازن رنگ برای جبران تفاوت های متنوع در رنگ نور عکاسی شده استفاده کنید _ برای مثال: نور روز سردتر است و آبی به نظر می رسد، در حالی که تنگستن گرمتر است و قرمز- نارنجی دیده می شود. فیلتر 85B (فیلتر گرم/ نارنجی) و فیلتر 80A (فیلتر سرد/ آبی) دو فیلتر استاندارد برای جبران توازن رنگ هستند. 85B به شما امکان عکاسی در نور روز را می دهد در حالیکه وایت بالانس/ دمای رنگ نور (فیلم یا نگاتیو) برای تنگستن تنظیم شده است. در این حالت، بدون فیلتر 85B عکس آبی خواهد شد. 80A به شما امکان عکاسی در نور تنگستن را می دهد هنگامیکه وایت بالانس/ دمای رنگ نور (فیلم) برای نور روز تنظیم شده است. بدون 80A عکس به طرز غیرطبیعی نارنجی- قرمز می شود. این روزها این دسته فیلترها کنار گذاشته شده اند زیرا تصحیح رنگ نور به سادگی توسط خود دوربین و نرم افزار امکان پذیر است. برخی عکاسان از آنها برای ایجاد تاثیرات هنری مختلف استفاده می کنند.
4. فیلتر چگالی خنثی (ND)
اتصال یک فیلتر ND به دوربین میزان نور وارد شده به لنز را بصورت یکنواخت کاهش می دهد. فیلتر ND در مواقعی که کنتراست بین نقاط روشن و سایه بسیار زیاد است برای بدست آوردن یک نورسنجی خوب بسیار مفید است. همچنین فیلتر ND امکان ثبت حرکت به صورت محو یا کشیده را با استفاده از سرعت شاتر پایین تر فراهم می کند. یکی از انواع این فیلتر، ND درجه بندی شده است. این فیلتر، با شیب معینی میزان نور را کاهش می دهد . این کاهش از 100% تا 0 % در طول فیلتر درجه بندی شده است. ND درجه بندی شده برای عکاسی از منظره و دریا توصیه می شود زیرا می توان روشنایی آسمان را (برای کنتراست بهتر) کاهش داد اما همچنان نوردهی مناسبی برای زمین و آب داشت.
5. فیلتر فوکوس نرم (SOFT FOCUS FILTER)
فیلترهای فوکوس نرم، از شارپنس (وضوح) تصویر می کاهند، اما تنها تا حدی که به سختی قابل تشخیص است. این فیلتر برای عکاسی کلوزآپ از چهره افراد مناسب است. با کمی ایجاد کشیدگی، پوستی لطیف و ابریشمی جایگزین پوست های معیوب و لکه دار می شود. به خاطر داشته باشید از این فیلتر می توان در عکاسی منظره و کوهستان نیز استفاده کرد.
6. فیلترهایی برای عکاسی سیاه و سفید
فیلترهای مخصوصی برای عکاسی سیاه و سفید وجود دارد که رنگ های مشابه را روشن تر و رنگ های مخالف را تیره تر می کنند گویی که عکس تک رنگ است. فیلتر های قرمز، نارنجی، زرد، سبز و آبی برای عکاسی سیاه و سفید استفاده می شوند.
فیلترهای قرمز در میان عکاسان منظره بسیار محبوب است و معمولا برای افزودن بار دراماتیک استفاده می شود. در عکاسی طبیعت، فیلتر قرمز کنتراست بین گل های قرمز و شاخه های سبز را بیشتر می کند. فیلتر قرمز به آسمان آبی عمق می دهد و ابرهای سفید را برجسته تر می کند. در برخی موارد، بسته به قدرت آن، حتی می تواند آسمان را سیاه کند.
فیلترهای نارنجی کنتراست بین تون های بافت، مانند کاشی و آجر را بیشتر می کند که گزینه ای مناسب برای عکاسی از حومه شهر و عکاسی آبستره است. همچنین به کاهش مه کمک می کند اما تاثیراتش روی آسمان و ابر کمتر از فیلتر قرمز است.
فیلترهای زرد از فیلترهای نارنجی لطیف تر هستند، که آنها را به گزینه ای مناسب برای افراد تازه کار در استفاده از فیلتر برای عکاسی سیاه و سفید تبدیل می کند. فیلتر زرد به تیره شدن جزئی ابرها کمک می کند، همچنین برگ های سبز روشن را از سایه های تیره سبز جدا می کند.
فیلترهای سبز شاخ و برگ های سبز تیره را روشن تر می کند و شاخه های سبز روشن را روشن تر نشان می دهد. آنها موارد استفاده خاصی دارند و به اندازه دیگر فیلترها رایج نیستند، اما برای عکاسی طبیعت بسیار مفیدند. فیلتر سبز ممکن است آسمان را روشن تر کند بنابراین عکاسان منظره در استفاده از فیلتر سبز باید به این نکته توجه کنند.
فیلترهای آبی در عکاسی سیاه و سفید خیلی مرسوم نیستند زیرا آسمان را روشن تر و قسمت های روشن را تیره می کنند. فیلترهای آبی توجه را به بخار و مه جلب می کنند که می تواند به حس عکس کمک کند. استفاده از فیلتر آبی برای عکاسی سیاه و سفید برخلاف عکاسی رنگی و تبدیل به سیاه و سفید توسط نرم افزار تجربه جالب تری است.
از آنجا که فیلتر نور را جذب می کند، نیاز است که نوردهی افزایش یابد. معمولا سازندگان فیلتر میزان جبران نوردهی را در جدول "فاکتور فیلتر" مشخص می کنند. فاکتور فیلتر 2X به معنی نصف شدن نور ورودی به لنز بوده که نتیجتا مستلزم دو برابر کردن میزان نوردهی است. فاکتور فیلتر 4X به معنای 4 برابر کردن نوردهی است و ... اگر فاکتور فیلتر 2X و 4X باشد، یعنی باید نوردهی را به ترتیب 1 استاپ و 2 استاپ بیشتر کنیم. گزینه دیگر تقسیم ISO با فاکتور فیلتر است. اگر فاکتور فیلتر 2X و ISO 200 باشد، ISO جدید 100 خواهد بود.
• نتیجه
فیلترهای عکاسی برای دستیابی به اثرات بهتر استفاده می شوند و می توانند تون و حس عکس را تغییر دهند. فیلترها اندکی تغییرات محسوس به عکس می دهند. شما می توانید بسیاری از این تغییرات را در فوتوشاپ انجام دهید، اما زمانی که از فیلتر استفاده می کنید، بلافاصله می توانید در منظره یاب دوربین تاثیرات آن را ببینید. این اثرات در عکاسی سیاه و سفید برجسته تر است، چرا که مقیاس تون تک رنگ بسیار متفاوت تر واکنش نشان می دهد و همچنین اثر دراماتیک تری خلق می کند. در نظر داشته باشید تمرین و تجربه کلید بسط خلاقیت شما در استفاده از تجهیزات جدید عکاسی است.